İnternet’te Okuduklarınızı Doğrulamak İçin teyit.org Yayında
Haber kaynağı olarak interneti kullanan yurttaşların ve sivil toplum örgütlerinin çevrimiçi platformlarda doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak amacıyla kurulan teyit.org bugün yayın hayatına başladı.
bianet’in eski sosyal medya editörü ve Okuldan Haber Odasına (OHO) programı eğitmenlerinden, gazeteci Mehmet Atakan Foça’nın öncülüğünde kurulan teyit.org, 10 kişiden oluşan gönüllü ekibiyle yaygın bilinen yanlışlardan, sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere, yaygın medyanın gündeme getirdiği iddialardan, şehir efsanelerine kadar birçok alanda doğrulama yaparak düzenli içerik üretecek.
Türkçe ve İngilizce olarak yayın yapacak olan teyit.org, kaos zamanlarında insani krizlerin ortaya çıkmasını önlemek üzere içerik üretecek ve acil yardım örgütlerine eğitimler düzenleyecek.
Türkiye’nin “haber kaynağı” sosyal medya
Reuters Institute for the Study of Journalism’in 2015 Digital News Report’una göre incelenen 18 ülke arasında sosyal medyanın bir haber kaynağı olarak en popüler olduğu ülke yüzde 67’lik oranla Türkiye.
Sosyal ağların haber kaynağı olarak sıralamasında Türkiye’den katılımcıların yüzde 69’u Facebook, yüzde 33’ü Twitter, yüzde 33 Google+ ve yüzde 14’ü YouTube’u kullandığını söylüyor.
Araştırmaya katılan altı ülke arasında “Gördüğüm haberlere çoğu zaman inanırım” diyenlerin sayısının en az olduğu ülke Türkiye.
“İnternet’in bilgi çöplüğü olmaması için harekete geçtik”
teyit.org’un kurucusu Atakan Foça, Gezi Parkı eylemlerinden beri medya kuruluşlarına duyulan güvenin ciddi biçimde azalmasıyla, travmatik olayların yaşandığı sırada haber alma ve haber iletmede sosyal medya ve internetin önemini arttırdığını vurgularken şöyle konuştu:
“En temel gazetecilik prensibi olan teyit edilmemiş bilgiyi haberleştirmeme alışkanlığının tık kaygısının arkasında gölgelendiği bir dönemde, sosyal medyada ve en önemlisi de yaygın medyada yapılan hataları gözler önüne sermek bir gazetecilik sorumluluğu olarak karşımıza çıkıyor.
“teyit.org, bu sorumluluğu üstlenmeye hazır. Çoğunluğu gazetecilik geçmişine sahip bir grup bilgi gönüllüsünün harekete geçmesiyle yola çıktık.
“Önümüzdeki dönemde teyit.org olarak vazgeçilmez bir bilgi kaynağı olan internetin bilgi çöplüğü haline gelmesinin önüne geçmek için günlük içerik üretecek, haber sitelerinin yanlışlarını, doğrularını gösterecek ve şüpheli haberler hakkında kullanıcıları uyaracağız.”
teyit.org nasıl çalışıyor?
teyit.org editörleri yayına girmeden önce şüpheli haberleri 4 aşamada inceliyor:
* Kitle kaynaklı bilgilerin taranması: Her gün güncel haberler ya da sosyal medyada gündeme gelmiş konular dijital araçlar vasıtasıyla kontrol ediliyor. Aynı zamanda okurların gönderdiği şüpheli haberler ile yaygın olarak doğru bilinen yanlışlar ve şehir efsaneleri de bu taramanın kapsama alanı içerisinde tutuluyor. Sosyal medya taramasında Dubito isimli bir yazılım editörlere yardımcı oluyor. Yazılımın yakın zamanda açık kaynak koduyla yayınlanması planlanıyor.
* Seçme: Bir içeriğin viral olması, hayati risklere ya da çatışma ihtimaline yol açabilecek derece önemli olması veya yanlışlanması/doğrulanmasının gecikmesi halinde ayrı riskler doğurma ihtimali, teyit.org ekibinin o içeriği araştırmak üzere seçmesi için yeterli oluyor.
* Araştırma: Bu aşamada aşamasında bir içeriği doğrulamak için en temel gazetecilik metodları ile dijital araçlar bir arada kullanılıyor. Bu süreçDoğrulama El Kitabı’nda bahsedilen çok basit metodlarla birlikte, kaynaklara ulaşma ve kaynakları doğrulamaya kadar varan karmaşık yöntemleri de içeriyor.
* Analiz: Analiz, verilerin gösterdiği kadarıyla iddianın ne kadar doğrulanıp, ne kadar yanlışlanabildiğini anlatan bir metin.
Elde ediler veriler ışığında, teyit.org incelediği iddiaya dair 4 farklı kategoride sonuç çıkarıyor: