Yolsuzluğun sistem olduğu ülkede veri gazeteciliği örnekleri

Afganistan, Soğuk Savaş döneminde ABD ve Rusya arasında vekalet savaşlarının yürütüldüğü ülkelerden biri olmakla beraber Hindistan ve Pakistan’ın gövde gösterisine de ev sahipliği yaptı. Uzun yıllar savaşa ev sahipliği yapmış olan ülkede, “yolsuzluk artık sistemin bir kanseri olarak tanımlanamaz: sistemin ta kendisidir” inancı hakim. ABD’nin hava saldırıları olsun, hükümet ile örgütlerin çatışması olsun her türlü şiddet eylemi ülkedeki yolsuzluğu besliyor. Terör eylemlerinin sonuçlarına dikkat çekmek ve toplumda bilinç oluşturmak için “Pajhwok Afghan News” veriye dayalı habercilik yapıyor. 

Veri gazeteciliğini ilk olarak 2014 yılında Internews Afganistan’a götürdü. Şeffaflık ve hesap verebilirlik için dünyanın farklı ülkelerinde veri gazeteciliği eğitimleri veren Internews, 2014 yılında PAYK Araştırmacı Gazetecilik Merkezi için Rohullah Armaan’ın Afganistan’da ilk veriye dayalı haber yapmasına katkı sağladı. Haberinde seçim döneminde hafif silahların fiyatlarının nasıl da %20-30 oranında arttığını anlattı. Armaan, “Afganlara silah kaçakçılığı sorununun kapsamını, nedenlerini ve etkilerini göstermek için veriyi kullandı.”

Pajhwok

Pajhwok, 2003 yılında toplumu Afganistan’da gerçekleşen “Anayasal Loya Jirga” hakkında bilgilendirmek için kurulan küçük bir ajans olarak başladı. Afgan halkını bilgilendirmek, şeffaflık, hesap verebilirlik ve insan haklarına saygılı bir habercilik anlayışı iddiasıyla şu an Afganistan’ın en etkin haber ajanslarından biri konumunda.

Pajhwok Afghan News, “Afganistan hakkında Afgan bakış açısıyla” habercilik yapıyor. Ajans, hükümet ve siyaset, ekonomi, sağlık, eğitim gibi kategorilerinin yanı sıra “veri” isimli bir kategoriye sahip. Internews’e Pajhwok Afghan News’u değerlendiren Eva Constantaras ajansın, “terör saldırıları hakkında hükümet veya uluslararası bir organizasyondan daha ayrıntılı bir veri tabanı sağladığını” söyledi. Pajhwok ekibi aylık terör saldırısı bilançosunu paylaşıyor.

Pajhwok resmi sitesinde okurlarının; yerel ve uluslararası medya, diplomatlar, uzmanlar, araştırmacılar ve Afganistan ile ilgilenen her türlü insandan oluştuğu bilgisine yer veriyor.

Excel’in etkin kullanımı

Ajans, elde ettiği verileri görselleştirmek için çoğunlukla MS Excel’in sunduğu görselleştirme hizmetini kullanıyor. Excel ile balkon, çizelge, pasta diyagramları ve haritalar ile aylık bilançoyu gözler önüne seriyor. Bu veriye dayalı habercilik ile Pajhwok ekibi toplumun sadece haberlerde duyduklarıyla değil de, gerçek sayılarla terörün bilançosu hakkında fikir sahibi olmasını amaçlıyor.

Drone Memorial: Sanal Anıt

Avusturya’da doğmuş ve büyümüş olan, şu an Almanya’da ikamet eden Afgan asıllı Emran Feroz isminde bir gazeteci ABD’nin yürüttüğü hava saldırıları ile ilgili araştırmalar yapıyor. 2017 yılında “Tek Tıkla Ölüm” (Tod Per Knopfdruck) isimli kitabını çıkarttı. Kitabında hava saldırıları nedeniyle ölen sivillerin hikayelerine yer veriyor. Aynı zamanda bir “Sanal Anıt” olan Drone Memorial mezarlarına gittiği, yakınlarıyla konuştuğu ve güvenilir kaynaklardan elde ettiği kurbanların isimlerini sıraladığı bir site. Sitede kurbanların isimleri, hangi ülkede öldürüldükleri ve varsa yaşları yer alıyor. Feroz 2018 yılında, “Medium Magazin” tarafından Almanya’nın en iyi 30 gazetecisinden biri seçildi.

Hazırlayan: Sema Kahriman / VOYD Üyesi

https://www.voyd.org.tr/tr/blog/181/yolsuzlugun-sistem-oldugu-ulkede-veri-gazeteciligi-ornekleri